Demokratski forum EU

Samovoljno organizirana grupa sastavljena od euro-skeptika i euro-realista, kako bi se amortizirao nekritièki i prepolitizirani pristup buduæoj Uniji i njenom prvom zajednièkom ustavu. Ova analitièko-kritièka grupa sastavljena najèešæe od evropskih parlamentaraca i predstavnika nacionalnih parlamenata sadašnjih i buduæih èlanica Unije, izradila je alternativni nacrt Ugovora o Uniji i predala ga krajem 2003. godine predsjedniku Evropske konvencije kao “Izvještaj manjine”.

 

Direkcija za evropske integracije (DEI)

Brzina prikljuèenja Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji u vrlo tijesnoj je vezi sa uspostavljanjem efikasnog upravljanja evropskim integracionim procesima. To podrazumijeva stvaranje funkcionalnog mehanizma zakonodavne i izvršne vlasti na državnom i entitetskom nivou i to po svim pitanjima koja se odnose na evropsku integracionu strategiju i politike, usklaðivanje zakona i koordinaciju pomoæi. Ulogu glavnog koordinatora na nivou države (horizontalna koordinacija) i izmeðu državnih institucija i entiteta (vertikalna koordinacija) dodijeljena je Direkciji za evropske integracije BiH, koja je osnovana Zakonom o Vijeæu ministara, 18. decembra 2002. godine. Direkcija je odgovorna za dinamiku integracionih procesa, a Vijeæe ministara BiH na politièkom niovu koordinira cijeli proces prikljuèenja BiH Evropskoj uniji. Za prvog direktora DEI-a imenovan je Osman Topèagiè, bivši ambassador BiH u Londonu.

 

Direktiva

Vrlo èesta forma odluèivanja u Evropskoj uniji. Direktive EU se ugraðuju u nacionalno zakonodavstvo zemalja èlanica putem odluka nacionalnih parlamenata i vladinih resornih tijela, najkasnije u roku od 18 mjeseci. Ukoliko neka èlanica odbije primijeniti direktivu EU, ona tada postaje neposredno primjenjiva. Direktive su, u pravilu, vrlo precizni pravni akti i koriste se kada je potrebna brza i direktna primjena novih pravila ponašanja na nivou EU.
Potrebno je razlikovati direktive od uredbi. Uredbe su neposredno primjenjive, kao obavezujuæi akti prema onima ko ih je izdao, a ne da bi se implementirale u nacionalne zakone, ili da bi se o njima vodila rasprava na nivou nacionalnih parlamenata. Forum za demokratiju EU predlaže da se karakter direktiva promijeni u neobavezujuæe preporuke, dok Konvencija EU u nacrtu prvog EU ustava predlaže oèuvanje direktiva uz njihovo preimenovanje u okvirne zakone EU.
 

Dvostruka veæina

Prema Ugovoru iz Nice (iz decembra 2000.) za odluèivanje u Evropskom vijeæu i Vijeæu ministara, nije dovoljno imati samo veæinu èlanica koje su “za”, veæ ta veæina mora imati i 72,3% ukupnog broja glasova kojima raspolažu èlanice Evropske unije (ukupno 306). U Nacrtu prvog Evropskog ustava, umjesto tog principa, predloženo je da odluka postaje važeæom ako pozitivan glas da najmanje polovina èlanica i ako broj njihovih glasova preðe 50%, ali da broj stanovnika u tim zemljama bude najmanje 60% populacije u Evropskoj uniji. Prema Ugovoru iz Nice, svaka zemlja raspolaže preciznim brojem glasova. Po 29 imaju Njemaèka, Francuska, Italija i Velika Britanija, Španija i Poljska imaju po 27, Holandija 13, Portugal i Grèka po 12, Luksemburg i Slovenija po 4, i Malta sa 3 glasa.
S takvim principom se nisu složile Španija i Poljska zaprijetivši vetom na usvajanje cijelog ustavnog projekta. Da to pravo ne bi bilo iskorišæeno u nekom “istorijskom trenutku”, na samitu u Nici je odluèeno da se usvajanje odloži za kasnije. Meðutim, ni kasnije, na samitu 25 starih i novih èlanica EU, 15. decembra 2003. iz istih razloga nije usvojen projekt prvog ustava Evrope i njegovo usvajanje je odloženo za kasnije.

Državljanstvo EU

Evropsko državljanstvo utemeljeno je Mastrihtskim ugovorom o Uniji. Ova vrsta državljanstva je nadreðena nacionalnom državljanstvu kao što na primjer njemaèko državljanstvo nadreðuje bavarsko, ili bosansko-hercegovaèko neko od dva entitetska državljanstva. Njemaèki Bavarci, tako, imaju trojno državljanstvo: bavarsko, njemaèko i evropsko. Èlanom 7 nacrta prvog evropskog ustava se predlaže jednakopravno dvojno državljanstvo za sve graðane EU, dakle nacionalno i državljanstvo Evropske unije.

Carinska unija (Customs Union)

Carinska unija je spajanje veæeg broja carinskih podruèja u jedinstveno carinsko podruèje u kojem zemlje sporazumno ukidaju carine u meðusobnoj trgovinskoj razmjeni, te uvode jedinstvene carine na uvoz “osjetljivih proizvoda” iz zemalja carinske unije. Za razliku od slobodne trgovinske zone, ni jedna èlanica unije ne može prilikom uvoza iz treæih zemalja da naplaæuje svoje carinske dažbine, veæ se umjesto toga naplaæuje jedinstvena vanjska carinska tarifa. Carinska unija je bila glavno privredno uporište Rimskog ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice, 1957. godine i godinu dana prije predviðenog roka, 1. jula 1968. EZ je za sve industrijske proizvode ukinula meðusobne carine, a za poljoprivredne proizvode dvije godine kasnije – 1. januara 1970.
Za države koje naknadno pristupaju Uniji, utvrðuje se prelazni period dok i na njihovom teritoriju ne zaživi regulativa carinske unije u punom obimu. Na temelju vlastitog iskustva, EU posebno od 2000. godine insistira i na stvaranju carinske unije u jugoistoènoj Evropi, smatrajuæi da bi to bio najbolji put ka evropskim integracionim procesima.

Cost-benefit analiza (Cost-benefit analysis)

Cost-benefit analiza je procjena relativne vrijednosti promjena na postojeæe ili predložene situacije ili projekte. Njome se metodološki ispituju troškovi, korist i rizici svih opcija, te se odreðuju najisplativiji naèini postizanja zadatih ciljeva. U kontekstu približavanja evropskim integracijama cost-benefit analiza služi procjeni uèinka integracija na trgovinu, monetarnu i fiskalnu politiku, te druge sektore koji su važni za samjeravanje ukupnih efekata integracionih procesa.

Coweb - Radna grupa za zapadni Balkan (Working group for the Western Balkans)

Struèno tijelo Evropske komisije koje djeluje na nivou eksperata država èlanica, ali se sastaje i na politièkom nivou, na primjer na nivou politièkih direktora ministarstava vanjskih poslova država èlanica. Zadatak mu je da prati aktuelno stanje u regionu i da daje prijedloge Komisiji prilikom utvrðivanja stavova EU prema regionu zapadnog Balkana.

Balkan

U politièkom znaèenju, Balkanom se smatra podruèje jugoistoène Evrope koje èine: Albanija, Bosna i Hercegovina, Bugarska, Hrvatska, Crna Gora, Makedonija, Rumunija i Srbija. Geografski, meðutim, Balkan se dijeli na zapadno-balkanske zemlje (zemlje nastale raspadom bivše Jugoslavije, minus Slovenija, plus Albanija), i na jugoistoèno-balkanske zemlje (Bugarska i Rumunija). Ove dvije zemlje su 2. aprila 2004. postale èlanice Sjevernoatlantskog saveza (NATO). U odnosima s EU imaju status kandidata, a prijemu u Uniju nadaju se do kraja 2007. godine.
Barcelona proces
Nakon 20 godina stalnog unapreðenja bilateralnih trgovinskih odnosa izmeðu Evropske unije i partnerskih zemalja mediteranskog podruèja, na konferenciji ministara vanjskih poslova u Barceloni 27. i 28. novembra 1995. godine dogovorena je “nova faza partnerstva” kojom su “proširene i produbljene veze bilateralnih, multilateralnih i regionalnih odnosa”. Taj novi proces kooperacije nazvan je Barcelona proces ili Euro-mediteransko partnerstvo (Euro-Mediterranean Partnership). Euro-mediteranskim procesom obuhvaæeno je 12 zemalja južnog i istoènog Mediterana: tri zemlje Magreba: Alžir, Maroko, Tunis, zatim šest zemalja Mašrika: Egipat, Izrael, Jordan, Palestinski teritorij, Liban, Sirija, te Turska, Kipar i Malta. Libija je do poèetka 2004. imala status posmatraèa, a nakon naglog zaokreta u vanjskoj politici ove zemlje, njen voða, pukovnik Muamer Gadafi/Mummar Gaddafi, obavijestio je predsjednika Evropske komisije, Romana Prodija, 27. februara, da je Libija spremna “na momentalni poèetak rada u okviru Barcelona procesa”. Glavni ciljevi Euro-mediteranskog partnerstva su: uspostava zajednièke Euro-mediteranske zone mira i stabilnosti zasnovane na fundamentalnim principima demokratije, ukljuèujuæi i poštovanje ljudskih prava; stvaranje uslova za ekonomski prosperitet, ukljuèujuæi i režim slobodne trgovine izmeðu EU i partnerskih zemalja, kao i izmeðu samih mediteranskih zemalja; te jaèanje baze ljudskog potencijala, bolje razumijevanje meðu kulturama i razvoj slobodnog civilnog društva u cjelini.

Bijela knjiga (White paper)

Bijela knjiga je vrsta dokumenta Evropske komisije koji sadrži prijedloge planiranih akcija Zajednice u odreðenim oblastima zajednièke politike. Ponekad Bijela knjiga slijedi Zelenu knjigu, koju Komisija izdaje kako bi poèela proces konsultacija, rasprave i usklaðivanja o važnim pitanju na evropskom nivou. Ovaj je termin posebno aktuelan od 1985. godine kada je tadašnji predsjednik Komisije Žak Delor/Jacques Delors, zatražio izuèavanje razloga zaostajanja EU u odnosu na glavne konkurente – SAD i Japan. Dokument je ozvanièen kao Bijela knjiga s dugim podnaslovom “Rast, konkurentnost i nezaposlenost – Izazov i putevi u 21. vijek”. Bijelom knjigom su definisana sva osnovna naèela uspostavljanja “velikog unutrašnjeg tržišta najkasnije do 1993. godine”. Jedinstveni evropski akt iz februara 1986. ozvanièio je ovaj ambiciozni plan i legalizirao nove zajednièke propise za njegovu realizaciju. Bila je to prva radikalna ekonomska reforma Unije i velika nada u ponovno oživljavanje evropske dinamike. Po ovom iskustvu, Komisija je nakon Pada Berlinskog zida objavila i Bijelu knjigu za zemlje centralne i istoène Evrope, kao vodiè za usklaðivanje zakonodavstva tih zemalja u podruèju ureðenja unutrašnjeg tržišta. Taj dokument obraðuje 23 od ukupno 33 poglavlja sadržanih u Acquis-u Evropske unije. Najnovija je “Bijela knjiga o evropskom upravljanju” koju je Komisija objavila u ljeto 2001. godine, kojom se podstièe dalja demokratizacija EU i ukljuèivanje što veæeg broja graðana u procese odluèivanja.

Beneluks (Benelux)

Naziv za carinsku, a kasnije ekonomsku uniju Belgije, Nizozemske i Luksemburga (BE-NE-LUX).

Pripeme za osnivanje trojne unije poèele su tokom Drugog svjetskog rata, kada su izbjeglièke vlade, krajem oktobra 1943. u Londonu, potpisale takozvani Monetarni sporazum. Godinu dana kasnije, takoðe u Londonu, potpisana je i Carinska konvencija, kao odluèujuæi korak ka trojnoj uniji. Meðutim, ovaj akt je poèeo s praktiènim djelovanjem skoro dvije i po godine nakon rata, 1. januara 1948. Tada su ukinute sve trgovinske barijere unutar novostvorene unije i uspostavljena zajednièka carinska tarifa prema treæim zemljama. Nakon serije drugih sporazuma i njihove uspješne primjene, 3. februara 1958. potpisan je i Ugovor o ekonomskoj uniji o slobodnom kretanju roba, radne snage, kapitala i usluga. Zemlje Beneluksa su suosnivaèi Evropske unije, a njihova su integrativna iskustva bila znaèajna u kreiranju jedinstvene ekonomske, a kasnije i monetarne zajednice na širem evropskom planu.

Budžet EU

Za razliku od meðunarodnih organizacija koje ovise o doprinosima država èlanica, prihod EU po osnovu poreza, carina i direktnih doprinosa i drugih dažbina je obaveza koja proizilazi iz ugovora o Uniji i, kao i sve druge ugovorne obaveze, u nadležnosti je Evropskog suda pravde. Ucjena neplaæanjem obaveza je eliminisana samim principom poštovanja vladavine prava, a ne fizièkim ili drugim mehanizmom prisile. Budžet EU za 2004. godinu usvojen je 18. decembra 2004. veæinom glasova u Evropskom parlamentu kao “budžet proširenja”. Ukupan obim budžeta za EU 25-torice je oko 99,7 biliona eura. Iako je brojka ogromna, to je tek 0,98% bruto društvenog proizvoda proširene Unije. U posljednjoj deceniji, zajednièki budžet je prosjeèno bio preko 1,20%, jer je 1999. odluèeno da ne bi smio biti veæi iznad 1,27% BDP. Nekada je dvije treæine ukupnog budžeta izdvajano za poljoprivredu. Sada je taj omjer sveden na oko 46,7 milijardi eura, a za kohezioni i strukturne fondove predviðeno je 40,9 milijardi eura. Glavni izvori prihoda EU su: direktni doprinos zemalja èlanica koji se obraèunava srazmjerno ekonomskoj moæi i velièini zemlje; dio poreza na dodatnu vrijednost (VAT, Value added tax) ili PDV; carine i druge dažbine na uvoz u EU; te ostali prihodi.

Budžetski proces

Oznaèava saradnju i koordinaciju poteza izmeðu Komisije, Vijeæa ministara i Parlamenta u fazi pripreme, predlaganja i usvajanja zajednièkog budžeta EU. U žargonu, ovaj proces je poznat kao trijalog. Nakon prethodnog pribavljanja mišljenja sva tri organa poèetkom maja svake godine, Komisija usvaja prednacrt budžeta za narednu godinu i prosljeðuje ga Vijeæu ministara najkasnije do 15. juna. Vijeæe na nivou ministara ekonomije i finansija priprema nacrt budžeta do 31. jula i najkasnije do polovine septembra prosljeðuje ga Parlamentu. Prvi pretres pred parlamentarcima je uvijek krajem oktobra, a sredinom novembra je drugi pretres na Vijeæu, na kojem se razmatraju sugestije i primjedbe Parlamenta. Sredinom decembra je drugi, konaèni pretres na Parlamentu i utvrðivanje godišnjeg budžeta Evropske unije.

Budžetska nadležnost

Da bi se izbjegli eventualni nesporazumi izmeðu Ministarskog vijeæa i Parlamenta oko nadležnosti u trošenju sredstava budžeta EU, 1975. godine uvedena je podjela budžetske nadležnosti. Vijeæe ministara ima konaènu rijeè kada se radi o takozvanim obaveznim izdacima koji proistièu iz ugovora o Uniji. Za neobavezne izdatke, pita se Parlament. Dva najveæa godišnja izdatka takoðe su podijeljena: zajednièka agrarna politika ubraja se u obavezne izdatke i u nadležnosti je Ministarskog vijeæa, a strukturna politika je prva meðu neobnaveznim izdacima, a za nju je nadležan Parlament.

Agenda 2000

Reformski dokument poznat i kao “Berlinski paket” ili “Manifest promjena”. Strateški cilj mu je širenje na Istok, a operativni zadatak preispitivanje strukturnih fondođivanje budžeta za period 2000-2006. da bi se otklonio zastoj u razvoju slabije razvijenih područja EU. Zamišljeno je da EU već u prvoj dekadi novog milenijuma bude “Zajednica nepokolebljive transformacije u interesu građana, dubokih integracija i široke odgovornosti”.

Takav pravac utvrdila je Evropska komisija (EC) u julu 1997. godine, a nakon skoro dvogodišnje javne debate odobrili su ga šefovi država ili vlada na Berlinskom samitu 24. i 25. marta 1999. godine.

"Agendu 2000" čine glavni dokument Evropske komisije pod nazivom “Jača i proširena unija”, Izvještaj Komisije o funkcioniranju postojećeg sistema finansiranja, te Zaključci Berlinskog samita.

Zajedno s Kopenhagenškim kriterijima (vidi: Kopenhagenški kriteriji) "Agenda 2000" je temeljni okvir i za vođenje pregovora sa 13 kandidatskih zemalja centralne i istočne Evrope, Maltom i Kiprom. Deset tih zemalja je 1. maja 2004. primljeno u članstvo u EU, a Bugarska i Rumunija su postale čklanice 1. januara 2007. godine (vidi: "Veliki prasak").

Anketni odbor

Prema članu 193. Ugovora o EZ, Evropski parlament (EP) ima mogućnost da na zahtjev najmanje ¼ svojih članova osnuje Anketni odbor čiji je zadatak da ispita ispravnost ili kršenje pravne regulative Zajednice. Samo tokom 1996. i 1997. godine EP je po tom osnovu formirao dva anketna odbora koji su imali zadatak da ispitaju mjere EU i njihovu efikasnost u cilju suzbijanja, tada epidemično raširene bolesti “kravljeg ludila”.

Anti-damping carine

Svrha im je izjednačavanje cijena proizvoda na domaćem tržištu. EU takve carine uvodi u slučajevima kada se roba uvozi po cijenama koje su niže od onih po kojima se roba prodaje na tržištu zemlje izvoznice.
Isto tako, ako država izvoznica subvencionira svoju robu koja se izvozi, EU može da naplaćuje carinske dažbine koje imaju za cilj izjednačavanje cijena proizvoda. U oba slučaja cilj je da se spriječi privilegovani položaj nekih preduzeća ili proizvodnih grana u odnosu na druge, jer je monopolsko poslovanje nespojivo s principima tržišne ekonomije i funkcioniranjem zajedničkog tržišta Evropske unije.

Ostvareni prihodi po ovom osnovu čine dio 'vlastitih prihoda' u zajedničkom budžetu EU (vidi: Budžet EU).

Aplikacija/zahtjev za članstvo u EU

U skladu sa članom 49. Rimskih ugovora o Evropskoj uniji (EU) zahtjev za članstvo može podnijeti bilo koja evropska zemlja ako poštuje demokratske vrijednosti EU i posvećena je njihovom promovisanju.

Radi se o samovoljnom opredjeljenju svake evropske zemlje zasnovanom na odlukama državnog vrha i /ili nacionalnog parlamenta o podnošenju zahtjeva/aplikacije za pristupanje EU.

Zahtjev za članstvo se po pravilu podnosi u formi zvaničnog pisma koje potpisuje najviši izvršni organ, predsjednik ili premijer, u kojem zemlja izražava spremnost da poštuje i promoviše vrijednosti na kojima se temelji EU,  te da preduzme sve neophodne korake kako bi ispunila kriterijume za članstvo u EU.

Formalno-pravno takav zahtjev postaje legitiman nakon njegovog podnošenja rotirajućem predsjedništvu Vijeća EU za opšte poslove (u formatu ministara vanjskih i evropskih poslova). Nakon podnošenja zahtjeva, Vijeće EU odlučuje o tome kada će zahtjev biti proslijeđen Evropskoj komisiji, koja se formalno poziva da pripremi mišljenje (Avis) o osnovanosti zahtjeva. O zahtjevu se obavještavaju i Evropski parlament i državni parlamenti zemalja članica EU.

Do najvećeg, petog, proširivanja EU (vidi: "Veliki prasak") koje se dogodilo 1. maja 2004. godine u Briselu/Bruxelles je bilo najviše istovremenih aplikacija za punopravno članstvo, čak 15: Turska je aplicirala 1987. godine, Kipar i Malta 1990., Mađarska i Poljska 1994., Rumunija, Slovačka, Latvija, Estonija, Litvanija i Bugarska 1995., Češka i Slovenija 1996. Hrvatska je podnijela molbu za pristupanje 21. februara 2003., a Makedonija 22. marta 2004. iako je godinu prije Hrvatske potpisala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju.

Krajem 2019. i početkom 2020. godine zemlje sa statusom kandidata za članstvo u EU su: Albanija, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Srbija i Turska. U statusru potencijalnog kandidata su Bosna i Hercegovina i Kosovo. Zahtjev za članstvo Bosna i Hercegovina (BiH) podnijela je 15.2.2016. godine, a sredinom decembra 2019. Vijeće EU za opšte poslove je ocijenilo da za još nisu ispunjeni svi uslovi za potizivnu političku odluku i početak pristupnih pregovora. Više detalja ovdje: https://europa.eu/european-union/about-eu/countries_hr

Autonomne trgovinske mjere

Na temelju odluke lidera EU sa Lisabonskog samita (mart 2000.), Evropska komisija je 18. septembra te godine odobrila Autonomne trgovinske mjere za Bosnu i Hercegovinu i "ostale zemlje i teritorije koje participiraju u, ili su u vezi, s evropskim Procesom stabilizacije i pridruživanja”.

Cilj ove mjere je podsticanje ekonomskog razvoja kroz liberalizaciju izvoza iz tog područja na tržište EU, pod uslovom da robe zadovoljavaju evropske standarde. U tom momentu ukupni izvoz iz zemalja zapadnog Balkana na tržište EU iznosio je svega 0,6 procenata EU uvoza. Carinska opterećenja ili godišnje kvote zadržane su privremeno samo na tekstil, ribu, neke vrste mesa i vino. Već 1. marta 2001. za BiH su ukinuta i ograničenja na izvoz tekstila.

Ovim odlukama, EU je otvorila tržište na asimetričnom principu, što znači da povlaštene zemlje nisu obavezne na recipročan uvoz iz EU, što nije bio slučaj sa zemljama centralne i istočne Evrope.

Avis

Francuska riječ avis (fonetski: avi) vrlo često se koristi u žargonu evropskih zvaničnika. Označava mišljenje, a u političkom kontekstu sve se češće koristi i kao zamjena za riječi stav ili odgovor.

Avis je opsežan dokument kojim Evropska komisija, na zahtjev Vijeća ministara EU, ocjenjuje sposobnost zemlje za kandidatski status, početak pregovora o članstvu u EU i preuzmanje obaveza koje to članstvo sa sobom nosi. Radi se o detaljnoj analizi pravnog i ustavnog okvira zemlje kao i provođenju zakona te zemlje poredeći ih sa cjelokupnim korpusom zakona, normi i propisa EU koji su poznati pod nazivom pravna tekovina EU (acquis). 

Na temelju ocjene eksperata EU o ukupnom stanju “na terenu”, Komisija donosi zaključnu ocjenu o spremnosti neke zemlje za kandidatski status i daje svoju preporuku (avis) za otvaranje procesa pregovora ili za nastavak procesa prilagođavanja standardima EU u skladu s kriterijima iz Kopenhagena i Madrida (vidi: u nastavku).

Po završetku procesa pripreme Mišljenja čije vrijeme zavisi od administrativnog kapaciteta zemlje da odgovori na ovaj proces, Komisija svoje nalaze i preporuke podnosi Vijeću EU za opšte poslove radi donošenja političke odluke o sljedećem koraku na putu ka EU. Ako zemlja ne zadovoljava uslove u dovoljnoj mjeri kako bi dalje napredovala u tom procesu, Komisija u Mišljenju navodi posebne reforme kao “ključne prioritete” koje zemlja koja aplicira mora ispoštovati kako bi dalje napredovala.

Zahtjev za kandidatski status i članstvo analizira se prema Kopenhagenškim kriterijima iz 1993. godine koji vrijede za sve potencijalne kandidate:

• Politički kriterijumi: stabilne institucije koje garantuju demokratiju, vladavinu prava, ljudska prava i poštovanje i zaštitu manjina;
• Ekonomski kriterijumi: postojanje funkcionalne tržišne ekonomije sposobne da se nosi sa konkurencijom i tržišnim snagama u EU;
• Pravni kriterijumi ili kriterijumi pravne tekovine EU (acquis): sposobnost za preuzimanje i efikasno provođenje obaveza članstva, uključujući poštovanje ciljeva političke, ekonomske i monetarne unije.

Zaključcima evropskih lidera sa samita u Madridu iz 1995. godine, dotadašnja 3 kriterija upotpunjena su i četvrtim "kriterijem administrativne sposobnosti" zemalja koje podnesu zahtjev za članstvo od kojih se očekuje da imaju administrativne strukture za članstvo, a EU se obavezala da bude u stanju da primi nove članice.

Kada je u pitanju Zapadni Balkan, zemlje koje apliciraju moraju ispuniti i uslove ‘Procesa stabilizacije i pridruživanja’ koji se uglavnom tiču regionalne saradnje i dobrosusjedskih odnosa.

Na temelju ocjene eksperata EU o ukupnom stanju “na terenu”, Komisija donosi zaključnu ocjenu o spremnosti neke zemlje za početak pregovora o pristupanju i daje svoju preporuku (avis) za otvaranje procesa pregovora ili za nastavak procesa prilagođavanja standardima EU u skladu s kriterijima iz Kopenhagena i Madrida.

Azil – Evropska politika azila

Formalno, Evropska unija ima zajedničku politiku o azilu koja se temelji na Dablinskoj konvenciji iz 1990. godine, odnosno na Evropskoj konvenciji o pravu na azil iz 1992. godine, kojom su uspostavljene jedinstvene mjere i procedure o odobravanju azila kako bi se spriječila zloupotreba tog prava. U praksi nije tako.

Zbog toga su ministri unutarnjih poslova i pravosuđa u decembru 2002. usvojili novu regulativu iz te oblasti kojom se prednost daje zajedničkoj legislativi umjesto “supra-nacionalnom odlučivanju” o azilu i pitanjima migracija. Praksa pojedinih zemalja se, međutim, i dalje bitno razlikuje, pa su neke zemlje EU popustljivije a neke kruće prema tražiocima azila.

Dotadašnja "Dablinska deklaracija" je u februaru 2003. "revidirana" usvajanjem nove zajedničke regulative, ali ni ona nije bila dovoljna da se evropska praksa ujednači. Nakon višegodišnjeg neuspjeha u pronalaženju “minimuma zajedničkih standarda” prilikom razmatranja aplikacija za azil (kao što su prava azilanata na pravnu pomoć i zastupanje pred državnim organima, pravo na žalbu po rješenju o izgonu, kriteriji za određevinaje ‘sigurnih zemalja’ iz kojih će se azilanti po automatizmu vraćati kući, itd.), Evropsko vijeće je na samitu od 12. decembra 2003. u Briselu/Bruxellesu zatražilo od ministara unutarnjih poslova i pravosuđa da posao na utvrđivanju minimuma zajedničkih standarda okončaju najkasnije do 1. maja 2004. godine. U cilju ubrzanja procesa odlučivanja i povećanja efikasnosti EU u ovoj oblasti, nacrtom prvog evropskog ustava je predviđeno da se većina odluka u vezi sa azilom donosi kvalifikovanom vežinom, umjesto konsenzusom.

Ni od tada, međutim, nije načinjen ozbiljniji pomak ka ujednačavanju politike azila i odnosa prema ilegalnim migrantima. Posljedice nejedinstva unutar EU po ovim pitanjima tek će se uvidjeti kasnijih godina, osobito 2015. kada je migrantska kriza kulminirala.