Oblik nacionalne svijesti kome su stalno u fokusu razlike izmeðu svoje i drugih nacija, predstavljajuæi svoju naciju kao superiornu. Prva faza nacionalizma su predrasude prema najbližim etnièkim grupama, te sumnjièenje njihovih namjera. Druga faza je javno (direktno) osporavanje i/li omalovažavanje kulturno-historijskih tekovina drugih etnièkih zajednica (ili zajednice) u okruženju. Treæa faza je sebièan, netolerantan i agresivan odnos prema ekonomskim, socijalnim, kulturnim i politièkim interesima drugih nacija. Radi se dakle o težnjama da se za vlastitu naciju pridobije privilegovani položaj, ili pokušaj da se isprave 'historijske nepravde'. Prema Antoni D. Smitu "nacionalizam je doktrina koja naciju postavlja za krajnji cilj politièkog pregnuæa, a nacionalni identitet za mjeru svake ljudske vrijednosti". 

Naèelo subsidijarnosti (Principal of Subsidiarity)

Svrha ovog naèela je da se donošenje odluka što više približi graðanima, te konstantno provjeravanje da li je odreðena aktivnost u Zajednici opravdana u odnosu na moguænost sprovoðenja na nacionalnom ili regionalnom nivou. Pokušaji jasnog definisanja ovog naèela mogu se naæi u osnivaèkim ugovorima (npr. èlan 1 Ugovora o EU), a posljednji put se spominje u Amsterdamskom ugovoru.

Nadnacionalnost

U Evropskoj uniji ovim se pojmom (principom) oznaèava pravo organa EU da, u ugovorom utvrðenim podruèjima, donosi odluke koje direktno obavezuju SVE èlanice Unije, neovisno o njihovim nacionalnim zakonodavstvima. Takve se odluke donose precizno utvrðenim postupkom. Još Rimskim osnivaèkim ugovorom je utvrðeno koje se odluke donose veæinom glasova, kvalificiranom veæinom ili konsenzusom (jednoglasno). Takoðe je taèno utvrðeno koji su organi ovlašteni za donošenje pojedinih odluka.
Ovo je naèelo prisutno u djelovanju i drugih meðunarodnih organizacija i èesto je kombinirano s nekim drugim naèelima, pretežno s naèelom jednakog ili nejednakog predstavljanja.

Magreb

Grupa arapskih zemalja zapadno od Egipta: Alžir, Libija, Maroko i Tunis. Od 1978. godine, Evropska unija sa svim ovim zemljama, osim Libije, ima Sporazume o saradnji (Co-operation Agreement), kojima su ureðeni meðusobni ekonomski, trgovinski, carinski i drugi odnosi. Nakon zaokreta režima u Tripoliju u oblasti vanjske politike poèetkom 2004. godine, EU je odmah preduzela potrebne diplomatske korake za postepeno ukljuèivanje i ove zemlje u programe meðusobne saradnje

Mapa puta

Nakon tri i po godine strašnoga rata, Bosna i Hercegovina (BiH) je bila opustošena zemlja. Oko 200 hiljada ljudi je poginulo, 80% stanova i kuæa je uništeno ili ošteæeno, industrija potpuno zaustavljena, više od polovine stanovništva raseljeno, a oko 1,5 miliona ljudi izbjeglo je u oko 100 zemalja širom svijeta - od ex jugoslovenskih republika, Austrije, Njemaèke, Francuske, zemalja Beneluksa i nordijskih država, do Sjedinjenih Amerièkih Država, Kanade, Australije i Novog Zelanda. Javna infrastruktura je bila potpuno razorena, stanovništvo nacionalno podijeljeno, više od 80 procenata radno-sposobnih graðana nije imalo stalni posao, agroindustrija je bila na nivou srednjevjekovnog feudalnog posjeda. U takvim uslovima samo su siva ekonomija, kriminal, korupcija, nezakonita trgovina i droga - cvjetali. Sa takvim ratnim "naslijeðem", prilagoðavanje rigidnog predratnog zakonodavstva, socijalistièkih institucija i samoupravne prakse jedinstvenom evropskom pravnom nasljeðu (acquis) predstavljalo je grandiozni poduhvat.

Za svaku zemlju je to dugoroèan proces, za BiH još duži i teži! Meðutim, promjene koje su se veæ desile za desetak godina od Dejtona imaju revolucionarni karakter. Ispunjavanjem smjernica Mape puta (The Road map) Evropske komisije, državna vlast je dobila potpuno nove nadležnosti: BiH je poèela postajati država. Osnovana je Agencija za državnu službu; Državni trezor; stalni Sekretarijat Predsjedništva BiH i jedinstveni pasoš. Implementiran je novi Izborni zakon i Zakon o državnoj graniènoj službi. Sredinom avgusta 2004. uspostavljen je Javni RTV sistem sa tri samostalna RTV servisa (BHT1, RTV Federacije i RTV Republike Srpske); reforma policije je u završnoj fazi s rokom završetka cijelog posla do kraja 2004. godine; uveden je novi sistem oporezivanja; izabran civilni ministar odbrane, a reforma vojske napreduje brže od oèekivanja. Pitanje konkurencije, zaštite potrošaèa, kvaliteta proizvoda, veterinarstva i fitosanitarne kontrole, zaštita stranih investicija, intelektualnog vlasništva, standardi u oblasti mjeriteljstva i mnoga druga pitanja - dobila su karakter najvišeg državnog prioriteta.

Misija Evropske komisije za procjenu stanja (Assesment Mission, Fact Finding Mission)

Misija Evropske komisije za procjenu stanja, organ je Evropske komisije koji u okviru Procesa stabilizacije i pridruživanja služi za pregled aktuelnog stanja u zemlji koja je zapoèela pripreme za poèetak procesa pridruživanja. Misija za procjenu stanja kroz vlastiti uvid na terenu i izvještaje resornih ministarstava i institucija zemalja domaæina, te preko predstavnika meðunarodnih finansijskih i drugih organizacija (MMF, Svetska banka, OHR itd.) prikuplja informacije o prioritetima i ciljevima vlade, te ostale detalje potrebne za izradu završnog izvještaja Evropske komisije (Fizibiliti studija) o podobnosti neke zemlje za poèetak pregovora o prvoj fazi ugovornih odnosa s Evropskom unijom koji su definirani Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju.

Moral  

Moral je sistem vrijednosnih stavova i postupaka u odnosu na vlastito èinjenje ili ne èinjenje prema nekome drugom (Emil Dirkem). Predstavlja skup nepisanih normi, obièaja, pravila, smjernica, dopuštanja, zabrana, ideja, pogleda i stavova kojima se rukovode pojedinci, društvene grupe i zajednice u svakodnevnom radu i djelovanju. To je lièni i kolektivni stav i djelovanje prema nekome drugom. Rijeè moral potièe od latinske rijeèi mos-obièaj, mores-vladane moralis-obièajan. Isto znaèenje ima i grèka rijeè ethikos, pa i imamo sinonimnu upotrebu i jednog i drugog pojma osim u odreðenju nauke o moralu (etici) kao filozofske discipline-Etika.

Moral se zansiva na ideji 'vrhovnog dobra' i uvijek se povezuje sa dobrim ili zlim u postupcima svakog pojedinca. Kriza morala je nepogrešivi signal ukupne krize i nazatka neke društvene grupe, šire zajednice, ili kao potkraj 20. i poèetkom 21. stoljeæa - globalnog društva.  

Izgradnja visokomoralne zajednice  evropskih naroda jedan je od najvažnijih ciljeva svih dosadašnjih graditelja Evropske unije buduænosti.

Mreža Euro Info Centara (EIC/EICC Network)

Mrežu Evropskih informativnih centara u zemljama EU i korespodentnih centara u kandidatskim i ‘treæim' zemljama uspostavila je Evropska komisija 1987. godine. Danas okuplja više od 300 centara i oko 340 takozvanih relejnih ureda u preko 40 zemalja Evrope, Srednje Azije i Mediterana.
Cilj euro info centara, korespodentnih i relejnih centara je pomoæ malim i srednjim preduzeæima u pronalaženju poslovnih partnera, prilagoðavanju lokalnog biznisa uslovima tržišne ekonomije i standardima EU, te stvaranje dobre poslovne klime.
EIC i EICC uredi obezbjeðuju informacije o javnim tenderima EU; pružaju savjete o evropskim direktivama, regulativama i zakonima EU; pomažu kompanijama u njihovom pozicioniranju na evropskom i svjetskom tržištu; savjetuju pri apliciranju na fondove i programe Evropske komisije; asistiraju lokalnim kompanijama u pripremi izvoza na evropsko i meðunarodno tržište; pomažu malim i srednjim preduzeæima u traženju poslovnog partnera, investitora ili snabdjevaèa; podstièu primjenu inovacija i td. Euro Info Centri djeluju u saradnji s lokalnim, regionalnim i(li) nacionalnim organizacijama èije su aktivnosti bliske malim i srednjim preduzeæima, kao što su privredne komore, banke, poslovna udruženja i asocijacije proizvoðaèa.

Lakenska deklaracija

U decembru 2001. na samitu EU u briselskom predgraðu Lakenu/Laeken osnovana je Konvencija - privremeno struèno tijelo za pripremu ustavnog akta Unije, odnosno prvog zajednièkog ustava.
Deklaracijom je utvrðeno 64 glavna pitanja u vezi s buduænošæu Unije, posebno u vezi s njenim nadležnostima i uoèenim problemom takozvanog demokratskog deficita, na šta je ukazivao sve veæi broj evropskih graðana. (Vidi: Evropska konvencija)

Liga naroda

Meðunarodna platforma za saradnju meðu državama u godinama izmeðu dva svjetska rata i preteèa današnje organizacije Ujedinjenih nacija. (Vidi: Ujedinjene nacije)

Luksemburška grupa

Na zasjedanju Evropskog vijeæa, 12. i 13. decembra 1997. godine u Luksemburgu/Luxembourg šefovi država i vlada EU su prihvatili prijedlog Komisije da se sa Maðarskom, Poljskom, Estonijom, Èeškom, Slovenijom i Kiprom, u okviru procesa proširenja (Enlargement process), 30. marta 1998. u Briselu/Bruxelles, otvore pregovori o pristupanju Uniji (Accession process). Prva grupa od šest zemalja koje su ukljuèene u pregovore petog proširenja, poznata je kao Luksemburška grupa. Veæ krajem iste godine Letonija, Litvanija i Slovaèka su imale dobre izglede da uskoro i one zapoènu pregovore, što se odnosilo i na Maltu koja je u septembru te godine obnovila, u meðuvremenu zalaðenu, aplikaciju. Reforme su ocijenjene nedovoljnim u Bugarskoj, Rumuniji i Turskoj (Vidi: Helsinška grupa)

Kaliningrad

Ruski teritorij izmeðu Poljske i Litvanije koji s pristupanjem Poljske i Litvanije Evropskoj uniji, postaje okružen podruèjem Unije. Na samitu u Briselu/Bruxelles, u oktobru 2002. godine, šefovi država i vlada EU odluèili su da se graðanima ove enklave odobri specijalni vizni režim, da se pojednostavi transport željeznicom i uprosti vizni režim za graðane Rusije koji putuju izmeðu Kaliningrada i drugih krajeva Rusije.

Kandidat za èlanstvo

Evropske države koje su podnijele zahtev za èlanstvo u EU formalno postaju kandidati jednoglasnom odlukom Evropskog vijeæa. Ovaj organ Unije ovlašæuje Evropsku komisiju da poène pregovore sa državom ili državama koje su ispunile sve glavne kriterije za pristupanje (Vidi: Krireriji iz Kopenhagena).

Kohezioni fond (Cohesion Fund)

Finansijski instrument za pomoæ privrednoj solidarnosti u EU, namijenjen projektima za razvoj najmanje razvijenih èlanicama Unije. Do petog proširenja Unije takav status imale su Grèka, Irska, Portugal i Španija. Sredstva iz Fonda mogu koristiti zemlje èlanice èiji bruto društveni proizvod iznosi manje od 90% prosjeka Zajednice, pod uslovom da sprovode ekonomski program konvergencije u okviru Pakta stabilnosti i rasta. Fond pruža finansijsku pomoæ pojedinaènim investicionim projektima kao što su zaštita životne sredine i projekti za razvoj transportne infrastrukture. Fondom upravlja Opšta uprava regionalne politike.

Konfederacija

Vrsta unije izmeðu nezavisnih država u kojoj svaka zadržava vlastiti suverenitet i istovjetnu odgovornost prema vlastitom razvoju, društveno-ekonomskom ureðenju i sl... Švajcarska se smatra specifiènom konfederacijom, ali realno po svemu je bliža federalnoj zajednci, jer 26 njenih kantona nema karakter nezavisnih jedinica.
Kada je tek uspostavljena, Evropska unija je imala više karakteristika tipiène konfederacije, a danas federacije. Sve uspješnijim provoðenjem svojih ugovora, širenjem nadležnosti zajednièkih institucija, posebno Parlamenta, Evropske komisije i Evropskog suda pravde, EU sve više izrasta u federaciju, što je i bila glavna ideja njenih idejnih zaèetnika.

Kvalificirana veæina (Qualified majority voting-QMV)

Princip glasanja u institucijama EU po kojem je za pozitivan ishod odluèivanja neophodno imati više od 50% datih glasova (prosta veæina), ili 50% glasova od svih èlanova odreðenog tijela, neovisno o broju trenutnih glasova (apsolutna veæina).
Za donošenje odluka na Vijeæu ministara (gdje je ovaj princip glasanja najèešæi), do proširivanja Unije u maju 2004. godine bilo je potrebno 62 od ukupno 87 glasova. Od 1. maja 2004. godine, nakon proširenja na 25 èlanica, kvalificiranu veæinu èini 232 od ukupno 321 glasa, a od 2007. ako u Uniju budu tada primljene Rumunija i Bugarska, kvalifikovanu veæinu æe èiniti 258 od 345 glasova.

Kvota (Quota)

Proizvodnja i uvoz odreðenih agrarnih proizvoda ili odreðenih vrsta ribe u okviru EU i u partnerskim zemljama iz kojih se vrši uvoz na jedinstveno evropsko tržište, reguliše se proizvodnim ili uvoznim limitima ili godišnjim kvotama. Još jednostavnije - rijeè je o kolièinskim ogranièenjima!
Zajednièkom agrarnom politikom EU, takoðe, za svaku èlanicu Unije utvrðene su godišnje kvote u proizvodnji mlijeka, a odluka o tome je donesena kvalifikovanom veæinom na resornom Vijeæu ministara agroindustrije.

Jedinstveni ekonomski prostor

Iako nije klasièna suverena država, Evropska unija ima svoj autentièan jedinstveni ekonomski prostor, unutrašnje tržište ili Jedinstveno tržište Unije (Single Market/Internal Market). Po tom modelu, EU od svih zemalja kandidata ili potencijalnih kandidata za pristupanje Uniji zahtijeva stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora za svaku zemlju u kojoj svaki zakon ili odluka moraju biti sastavni dio državne legislative.
Osim "koherentnog pravnog sistema", dobro ureðeno jedinstveno tržište karakterišu još: jedinstveni ekonomski prostor, puna sloboda kretanja kapitala, roba, usluga i ljudi, te jedinstvena kontrola primjene zajednièke legislative. Od zemalja zapadnog Balkana jedino Bosna i Hercegovina i Zajednica država Srbija i Crna Gora nemaju jedinstven ekonomski prostor. U BiH je tržište podijeljeno na entitetskoj osnovi, a u državnoj zajednici SCG na tri dijela: na "Užu Srbiju", Crnu Goru i Kosovo. Ureðeno unutrašnje tržište je jedan od glavnih preduslova za pristupanje EU.

Jezik EU

Od treæeg proširivanja Unije iz 1986. godine, kada su se tadašnjoj 12-torici pridružile Španija i Portugal, Evropska unija je imala 11 službenih jezika, a od proširivanja u maju 2004. taj broj se uveæava na èak 21. Zakonski akti EU štampaju se na svim službenim jezicima, a zvanièna komunikacija izmeðu organa i tijela Unije, kao i javni nastupi unutar Unije, takoðe su legitimni na svakom od službenih jezika EU. Strukturom, organizacijom, politikom zapošljavanja i svim drugim pitanjima iz ove oblasti bavi se posebna direkcija Evropske komisije - Generalni direktorat za prevodilaèke poslove.

JHA (Justice and home affairs)

Saradnja u oblasti pravosuða i unutrašnjih poslova prvi put je institucionalizirana Mastrihtskim ugovorom o Uniji i od tada je poznata ka treæi stub Evropske unije ("third pillar). Glavni cilj je stvaranje praktiènih pretpostavki za ostvarivanje jednog od temeljnih naèela EU - naèela o slobodnom kretanju ljudi unutar Unije. Ova oblast obuhvata: politiku azila; zakonsku regulativu o meðugraniènom prometu na vanjskim granicama Unije; imigracionu politiku; borbu protiv trgovine drogom, meðunarodnog šverca i drugih vidova ilegalne prekograniène trgovine; saradnju u oblasti pravosuða; saradnju u oblasti carinskih poslova i policijsku saradnju.

Imigracija, Imigraciona politika

Najveæe proširenje u istoriji EU pomjerilo je zajednièke granice daleko na jugoistok Evrope i podstaklo zajednièke institucije da se problemima ilegalne, prije svega ekonomske, imigracije poènu baviti sistematièno i složnije.
Na samitu u Sevilji/Sevilla, 22. juna 2002. èelnici Evropske unije utvrdili su prvi konkretan plan za suzbijanje ilegalne imigracije, koji je morao postati operativan do kraja iste godine. Velika Britanija, Njemaèka, Španija i Italija nisu na tom samitu dobile podršku ostalih èlanica Unije za uvoðenje ekonomskih sankcija protiv zemalja koje se ne budu dovoljno odluèno borile protiv krijumèarenja ljudi, odnosno koje ne žele da pristanu na zahtjev EU da prihvate svoje emigrante u programima repatrijacije. Umjesto toga, odluèeno je da èelnici Unije ponude pomoæ treæim zemljama u suzbijanju ilegalne imigracije.
Pitanje migracija spada u nadležnost pravosuða i unutrašnjih poslova, pa je cijela ova oblast posebno dobila na znaèaju stupanjem na snagu Ugovora iz Amsterdama koji je meðu glavne ciljeve EU postavio i stvaranje podruèja slobode, sigurnosti i pravde (Area of Freedom, Security and Justice - AFSJ). Takvim pristupom, pred izvršne organe EU postavljeni su složeni zadaci: rješavanje pitanja vanjskih granica, imigracije i azila; poticanje policijske i carinske saradnje; tješnje povezivanje s Europolom; pravosudna saradnja; te saradnja na suzbijanju zloupotrebe droge i drugih nezakonitih prekograniènih radnji.
Najpoznatiji programi i instrumenti takve politike su: Evropski fond za izbjeglice (European Refugee Fund) koji finansira dobrovoljnu repatrijaciju izbjeglica, prognanika i osoba koje traže azil; program Odysseus, koji regulira pitanja azila i imigracije; program Falcone, èije je podruèje djelovanja borba protiv organiziranog kriminala ; STOP - program za spreèavanje trgovine ljudima i seksualna zloupotreba djece; Oisin - program za saradnju u provedbi zakona iz ove oblasti; Grotius - program za struènjake koji se bave pravnim pitanjima; te Daphne - program za borbu protiv nasilja nad djecom i ženama.

Harmonizacija zakona

Opšti naziv za dugotrajni i sveobuhvatni proces usklaðivanja razlièitosti u privrednim procesima i zakonodavstvu država èlanica i EU. Proces harmonizacije zadire u sve pore privrednog i zakonodavnog zivota Unije, ali najèešæe se govori o harmonizaciji carinske politike, poreskoj harmonizaciji, harmonizaciji ekonomskog i poljoprivrednog razvoja, itd. U najnovije vrijeme, najviše se radi na harmonizaciji monetarne i poreske politike i ujednaèavanju regionalnog ekonomskog razvoja.
U kontekstu proširivanja Unije, u prvoj fazi priprema za pristupanje najviše se govori o harmonizaciji nacionalnih zakona prema legislativi EU, što predstavlja najveæi i najteži posao u procesu prilagoðavanja standardima Unije. Termin harmonizacija karakteriše i djelovanje evropske Ekonomske i monetarne unije (EMU), èiji je osnovni zadatak harmonizacija ekonomske i monetarne politike država èlanica s politikom EU u kontekstu što uspješnijeg funkcioniranja jedinstvene valute.

Haški samit EU

Održan je 1. i 2. decembra 1969. godine. Znaèajan je po nekoliko istorijskih odluka: odobren je poèetak pregovora o pristupanju Uniji Velike Britanije, Irske, Danske i Norveške; inicirano je preispitivanje evropske meðunarodne politike i s tim u vezi osnovan poseban Komitet (Davinjonov komitet/Davignon committee); te odluèeno da se radikalnije pristupi pripremama za stvaranje Ekonomske i monetarne unije i s tim u vezi je osnovan Verner komitet/Werner Committee.

Helsinška grupa

Nakon što na samitu EU u Luksemburgu/Luxembourg 1997. nisu ušle u prvu grupu sa drugih šest zemalja koje su ukljuèene u pregovore najveæeg proširenja u istoriji EU (Vidi: Luksemburška grupa), Letonija, Latvija i Slovaèka su pojaèale tempo vlastitih reformi i veæ krajem iste godine imale su dobre izglede da uskoro zapoènu pregovore. Malta je još brže napredovala nakon što je u septembru te godine obnovila ranije zaleðeni zahtjev za pristupanje. Èekalo se, meðutim, na Bugarsku i Rumuniju za koje je u Luksemburgu ocijenjeno da njihova socijalna i ekonomska situacija još uvijek nije na nivou kriterijuma iz Kopenhagena.
Za ovu grupu od šest zemalja, pregovori su formalno odobreni na samitu EU u Helsinkiju 10. i 11. decembra 1999. godine, a kao datum poèetka pregovora utvrðen je februar 2000. I Turskoj je tada priznat status kandidata za pristupanje. Ova grupa od sedam zemalja poznata je kao Helsinška grupa.
Imajuæi u vidu da Turska i dalje ne ispunjava sve politièke uslove, EU je odluèila da u decembru 2004. ponovo razmotri da li æe i kada biti otvoreni formalni pregovori o pristupanju ove zemlje. Od marta 2001. godine, pripreme Turske za dugo priželjkivani èin pristupanja Uniji, odvijaju se u skladu s principima takozvanog pristupnog partnerstva (Accession partnership).

Generalni izvještaj

Svake godine u februaru, Evropska komisija objavljuje "Generalni izvještaj o aktivnostima Evropske unije". Na oko 500 do 600 stranica opisa aktivnosti, grafièkih i tabelarnih prikaza, sumira se jednogodišnji rad Unije i ukazuje na sva glavna postignuæa, posebno naglašavajuæi teškoæe u realizaciji utvrðenih godišnjih, srednjoroènih i dugoroènih ciljeva. Generalni izvještaj, kao i svi drugi izvještaji o radu glavnih institucija Unije, je javni dokument i dostupan je svim graðanima Unije. Od 2001, Komisija svake godine izdaje i generalni, godišnji, izvještaj o stanju u zemljama zapadnog Balkana o rezultatima i teškoæama u provedbi Procesa stabilizacije i pridruživanja (Stabilisation and Association Report). Treæi takav izvještaj objavljen je 30. marta 2004. i predstavlja glavni korektiv evropske politike prema ovom regionu. Za zemlje podruèja, to je takoðe mjerodavan pokazatelj ostvarene pozicije na putu ka evropskim integracijama i putokaz za dalje akcije.

Globalizacija 

Pojam kojim se oznaèava proces stvaranja globalnog društva - društva buduænosti na nivou cijelog 'globusa'.

Za njegove zagovornike, to je oblik integracije i napretka savremenog 'postindustrijskog' svijeta kojeg, kao neminovnost, nameæu globalne ekonomske potrebe. Za protivnke je to "bauk èovjeèanstva" koji ugrožava male države, nacije, kulture (pa i jezike) i vjere. Po njima -  "veliki žele da progutaju male" u svakom pogledu.

Globalizaciju su neopsorno nametnuli 'veliki' iz vlastitih ekonomskih razloga, interesa i potreba -prije svega u svrhu integracije tržišta, tehnologija i kapitala. Poznata je i kao "novi svjetski poredak" ili "novi imperijalizam" iza kojeg stoje visokorazvijene zemlje potpomognute najznaèajnijim meðunarodnim institucijama. U globalnom društvu, nacije i nacionalni odnosi, poimanje suvereniteta, patriotizam i kulturnih posebnosti dobijaju sasvim minorno znaèenje u odnosu na potrebu prilagodljivosti drugome i drugaèijem, toleranciju, individualnost, struènost i sposobnost. U ostvarivanju ideje globalne društvene zajednice, najdalje je do poèetka 21. stoljeæa otišla Evropska unija, iako se ipak radi samo o jednom (evropskom) dijelu cjelovitog 'globusa'.

Granice Evrope

U ekonomsko-politièkom, a ne èisto geografskom smislu, pod ovim pojmom se podrazumijeva unutrašnje podruèje Evropske unije, koje se od osnivanja Zajednice, ukljuèujuæi i najnovije proširenje od 1. maja 2004. godine, pet puta proširivalo od sjevero-zapada prema centralnoj i istoènoj Evropi. Sa stanovišta novih izazova koji su uslijedili raspadom komunizma i proširenjem na osam zemalja bivšeg istoènog bloka, te na Maltu i Kipar, Evropska unija se našla u neminovnom procesu promjena u kojem mora da dosmišljava svoje politièke, ekonomske, duhovne i kulturološke granice. Na temelju vrlo bogatog iskustva, EU je, posebno od samita u Helsinkiju 1999. godine, odluèna na putu stvaranja Velike, ujedinjene, Evrope, u koju æe biti ukljuèene "sve države koje su privržene demokratiji, miru i solidarnosti".

GATT

Opšti multilateralni meðunarodni sporazum o carinama i trgovini (General Agreement on Tariff and Trade). Ukljuèuje više od 90 država, na koje otpada više od èetiri petine svjetske trgovine.

Formiran je nakon 2. svjetskog rata, u vrijeme nastojanja da se stvori velika meðunarodna organizacija za trgovinu ITO. Sporazum o ITO, meðutim, nikada nije ratificiran od nekolio zagovornika osnivanja ove organizacije, meðu kojima su i SAD, pa se iz tog (Havanskog) Sporazuma izdvojio onaj dio koji se odnosio na carine. Tako je svoren GATT. Sporazum je stupio na snagu 1. januara 1948. godine.

GRUPA 24

Naziv za razvijene zemlje Zapada, a obuhvata èlanice EU, Evropskog udruženja slobodne trgovine (EFTA), Sjedinjene Dežave, Kanadu, Japan, Australiju i Novi Zeland. Grupa se povremeno sastaje, najèešæe uoèi važnih meðunarodnih skupova na kojima se raspravlja o temeljnim pitanjima svjetske privrede i meðunarodnih ekonomskih odnosa. Forma djelovanja nije institucionalizirana i nema stalnih organa, niti sjedište.

GRUPA 7

Povremeni sastanci na vrhu sedam najrazvijenijih zemalja Zapada, poznatija kao G-7. Potrebu za ovakvim forumom izazvali su veliki privredni poremeæaji u vrijeme prvog naftnog šoka iz ranih 70-tih godina i raspada Breton-vudskog monetarnog sistema. Prvi sastanak je održan 1975. godine na inicijativu Francuske. Do 1967. sastajali su se premijeri pet najrazvijenijih država Zapada, a od tada ovoj skupini su se pridružile prvo Italija, a zatim i Kanada, a nivo je s premijera podignut na šefove država. Nakon raspada Sovjetskog Saveza, u ovo društvo je, u svojstvu pridruženog èlana, primljena Rusija i od tada se sve èešæe koristi termin G-8.

Federacija

Oblik društveno-politièkog ureðenja nezavisnih država u kojima se nadležnosti dijele na savezni i regionalni nivo i gdje regije ili provincije nemaju apsolutnu samostalnost.
EU je je vrlo specifièan hibrid meðu federacijama i konfederacijama danas poznatim u svijetu. Njene sastavne države èlanice su prepustile nadzor zajednièkim, nadnacionalnim, organima Unije nad mnogim podruèjima ekonomskog, socijalnog, monetarnog i politièkog života, ali svaka država èlanica je zadržala i vlastiti suverenitet. Naglašenije karakteristike klasiène savezne države EU ima od 1964. godine, kada je zajednièko zakonodavstvo poèelo preuzimati primat nad nacionalnim. Ipak, termini "federacija", "federalni" i sl. izostavljeni su iz Mastrihtskog ugovora o Uniji. U nacrtu prvog zajednièkog ustava, predsjednik evropske Konvencije, Žiskar de Sten/Giscard d'Estaing, zagovara stav da bi "Unija odreðene nadležnosti mogla ostvarivati i na federalnoj osnovi", ali je u kasnijoj debati o Ustavu takva formulacija zamijenjena "metodom zajedništva".

Fizibiliti studija (Feasibility Study)

Pojam koji se sve èešæe koristi za izvještaj Evropske komisije kojim se utvrðuje napredak u odnosima izmeðu Evropske unije i zemalja jugoistoène Evrope u sklopu Procesa stabilizacije i pridruživanja. Krajnji cilj ovog izvještaja je zakljuèivanje Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju - SSP. Izvještaj analizira sve kljuène elemente tog Sporazuma. Fizibiliti studija ili Izvještaj Evropske komisije priprema se na temelju podataka koje na terenu prikupi Misija Evropske komisije za procjenu stanja i zajednièka konsultativna radna grupa. Na temelju tog izvještaja, Vijeæe Evropske unije donosi smjernice o zapoèinjanju pregovora o potpisivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju.

EAR – Evropska agencija za rekonstrukciju

(European Agency for Reconstruction)

Kljuèno operativno tijelo za implementaciju pomoæi za Srbiju, Crnu Goru, Kosovo i Makedoniju, koju EU daje u okviru procesa Stabilizacije i pridruživaja (SAP). Osnovana je u februaru 2000. godine na temelju iskustva Radne grupe za Kosovo, koju je Evropska komisija aktivirala 1996. godine. Do 2002. EAR je koodrinirala pomoæ EU u ukupnoj vrijednosti od 1,65 milijardi eura. Prema opisu djelovanja, EAR je vrlo slina Paktu za stabilnost jugoistoène Evrope, a glavna razlika je u geografskom opsegu djelovanja, visini budžeta, organizaciji rada i strukturi menadžementa. Glavni zadatak EAR-a je pomoæ u stvaranju “efikasnih institucija koje karakterišu modernu državu”, uvoðenje principa tržišne ekonomije, privlaèenje kapitala stranih investitora i unapreðenje nacionalne i regionalne infrastrukture. Rad Agencije karakterišu operativnost, brzo djelovanje i terenski rad. Sjedište Agencije je u Solunu, a operativni centri u Beogradu, Podgorici, Prištini i Skoplju. Administrativnu upravu èine dva èlana Evropske komisije i po jedan èlan svake èlanice EU. Mandat direktora Agencije je 30 mjeseci, a bira ga Vijeæe ministara, obièno iz reda èlanova Uprave.

 

Evropska politièka saradnja (EPS)

Definirana je Jedinstvenim evropskim aktom, a od 1970. godine EPS predstavlja primjenjivi sistem saradnje i usaglašavanja èlanica Unije u oblasti vanjske politike. Neprekidnom meðudržavnom koordinacijom, èlanice EZ su nastojale da na vanjskopolitièkom planu nastupaju jedinstveno i u kolektivnom interesu. Potpisivanjem Ugovora iz Mastrihta/Maastricht EPS je prerasla u Zajednièku vanjsku i bezbjednosnu politiku.

Eurofor/Euromarfor

Lisabonskom deklaracijom Zapadnoevropske unije (ZEU) od 15. maja 1995. godine, Francuska, Španija i Italija osnovale su zajednièke kopnene snage (Eurofor) i pomorske snage (Euromarfor). Ove snage su bile u sastavu ZEU, a imale su ulogu jaèanja evropske sposobnosti za samostalno sigurnosno djelovanje. Portugal je takoðe prihvatio uèešæe u ovim snagama, ali samo u okviru aktivnosti ZEU i NATO, bez prejudiciranja politike kolektivne evropske odbrane.

EUROSTAT – Statistièki ured EU (Statistical Office)

Analizira vlastita saznanja i statistièke podatke prikupljene u nacionalnim centrima za statistiku svih država èlanica EU. Njegove analize i predviðanja koriste se za kreiranje politika evropskih institucija, a statistièki pokazatelji (“Evropa u brojkama – Europe in Figures) objavljuju se u vidu štampanih ili elektronskih publikacija. Redovno se analiziraju i prate podaci vezani za privredu, trgovinu, zapošljavanje, obrazovanje, zaštitu životne sredine, energetiku, zdravstvenu zaštitu...
Podaci se daju uporedo po državama èlanicama, èesto i u poreðenju sa Sjedinjenim Amerièkim Državama i Japanom, sa zemljama u statusu kandidata ili s onima koje su u fazi predpristupanja. Sjedište Eurostata je u Luksemburgu/Luxembourg.

Europol (European Police Office)

Nadnacionalna policijska kancelarija uspostavljena Ugovorom o EU da bi se poveæao uèinak u borbi protiv organiziranog meðunarodnog kriminala koji obuhvata krijumèarenje droge, nedopuštenu trgovinu radioaktivnim elementima, organizirane kraðe vozila, pranje novca, trgovinu ljudima i terorizam. Europol ne sprovodi meðunarodne istrage veæ prikuplja, analizira i distribuira obavještajne podatke, te osigurava struènu i tehnièku podršku u istražnim postupcima i operacijama kao koordinator saradnje policija država èlanica Unije. Kancelarija je poèela s radom 1998, a nastala je proširenjem prvobitnog odsjeka EDU-a (European Drug Unity). Sjedište kancelarije je u Hagu/Den Haag.

Evropska fondacija za obrazovanje (European Training Foundation, ETF)

Evropska fondacija za obrazovanje osnovana je u maju 1990. uredbom Vijeæa EU. Glavni cilj ETF-a je da doprinese procesu reforme profesionalnog obrazovanja i obuke u zemljama srednje i istoène Evrope, Zajednici nezavisnih država bivšeg Sovjetskog Saveza, Mongoliji i mediteranskim zemljama partnerima. Fondacija takoðe pruža tehnièku podršku u sprovoðenju Tempus programa za saradnju izmedju EU i spomenutih zemalja u oblasti visokoškolskog obrazovanja. Veæina djelatnosti ETF-a odvija se u okviru programa pomoæi PHARE i Tacis. U okviru Drugog radnog stola Pakta o stabilnosti (za privredu), ETF djeluje kao vodeæa agencija “inicijative i razvoja”.

Evropski fond za regionalni razvoj (European regional Development Fund ERDF)

Namijenjen je razvoju socijalne i privredne kohezije u EU kako bi se smanjile razlike u socioekonomskoj razvijenosti regija. Sredstva se uglavnom koriste za poboljšanje infrastrukture, lokalni razvoj i zaštitu životne sredine. Fond podupire mala i srednja preduzeæa, proizvodne investicije, ulaganja u obrazovanje i zaštitu zdravlja u regijama. Fondom upravlja Generalni direktorat Komisije za Regionalnu politiku.

 

Evropski investicijski fond, EIF (European Investment Fund)

Novije je tijelo Unije sa sjedištem u Luksemburgu/Luxembourg. Dionièari su Evropska investiciona banka (EIB), Komisija EU i ostale evropske finansijske institucije, koje se sastaju dva puta godišnje. Fondom upravlja nadzorni odbor koji èine dva predstavnika iz redova EIB, ministri finansija država èlanica EU i predstavnici finansijskih institucija.

 

Evropski pokret (European Movement)

Jedna od najstarijih meðunarodnih organizacija otvorena za sve politièke, ekonomske, socijalne i kulturne aktivnosti graðanskog društva. Idejni pokretaè je bivši britanski premijer Vinston Èerèil/Winston Churchill. Formalno je osnovan na prvom kongresu 1948. godine u Hagu/Den Haag, s glavnim ciljem da doprinese promociji ujedinjene, federalne Evrope, zasnovane na poštovanju svih temeljnih prava i principa mira, demokratije i prosperiteta, na na principu aktivnog sudjelovanja graðana u politièkom životu svoje zemlje. Evropski pokret ima nacionalne urede u 32 zemlje, a sve èlanice Unije su direkto i èlanice Pokreta. Aktivnosti ove organizacije se sufinansiraju dotacijama iz evropskog budžeta, drugih internacionalnih institucija i nacionalnih izvora.

 

Evropski socijalni fond (European Social Fund, ESF)

Podstièe usavršavanje i pomoæ pri usavršavanju. Najvažniji je finansijski instrument za podsticanje zaposlenosti i unapreðenje ljudskih potencijala.
Neka od najvažnijih podruèja djelovanja su borba protiv dugoroène nezaposlenosti i iskljuèenosti sa tržišta rada, stvaranje novih radnih mjesta, obrazovanje i usavršavanje, te stvaranje jednakih moguænosti za oba pola na tržištu rada. Sredstvima ovog fonda se unapreðuje kvalitet obrazovanja, promoviše kontinuirano uèenje i usavršavanje praæenjem trendova na tržištu rada, podstièe uèešæe u nauèno-istraživaèkim aktivnostima i sl. Evropskim socijalnim fondom upravlja Opšta uprava za zapošljavanje i socijalna pitanja.