Zaštitna politika

Dio ekonomske politike pomoæu koje se štite interesi domaæih proizvoðaèa od negativnih utjecaja vanjske konkurencije. Uobièajena je podjela na mjere direktne zaštite (carine, prelevmani, kvote) i mjere indirektne zaštite (uvozne licence, dokaz o porijeklu robe, standardizacija).
EU takoðe primjenjuje brojne mjere zaštite zajednièkog ekonomskog prostora putem direktne kontrole uvoza ili mjerama kojima se podstièe izvoz, kao što su subvencije za izvozno orjentiranu proizvodnju, osiguranje od rizika, pospješivanje kontrole izvoznih roba itd.

 Zelena knjiga

Kljuèni dokument EU o reformi poljoprivrede, odnosno o mjerama i aktivnostima koje je u vezi s tim reformama potrebno provesti. Aktivnosti na izradi Zelene knjige trajale su paralelno s pregovorima o ulasku Španije i Portugala u EZ zbog straha od dodatnog zasiæenja evropskog tržišta poljoprivrednim viškovima i zbog straha o dopunskih izdataka za saniranje takvih posljedica. Mišljenje komisije o ovim pitanjima dostavljeno je èlanicama Zajednice 23. jula 1985. godine i nazvano je Zelena knjiga Evropske komisije. Veæ naredne godine došlo je do sniženja cijena nekih poljoprivrednih proizvoda, a posebno su se na udaru našli mlijeko, meso i mediteranske kulture.
Uz Zelenu knjigu kasnije je usvojen i Memorandum vijeæa ministara pod naslovom "Buduænost poljoprivrede u Zajednici", te brojne direktive Komisije za realizaciju nove agrarne politike. Zajednièi imenitelj svih tih mjera je bio da se preduprijede viškovi poljoprivrednih poroizvoda, a da se istovremeno ne potkopa motivacija posebno kod mladih ljudi da se bave poljoprivredom.

Vanjska trgovina

Ekonomske aktivnosi koje se odnose na kupovinu, prodaju i posredovanje robe izmeðu dvije ili više država. Vanjska trgovina se dijeli na izvoznu, uvoznu i tranzitnu. Da bi se transakcije robom mogle tretirati vanjskom trgovinom, bitan je prijelaz preko carinske granice. Vanjskom trgovinom se smatraju i reeksport (uvoz radi dorade i ponovnog izvoza) i reimport (izvoz radi dorade i ponovnog uvoza).
Evropska unija štiti svoju vanjsku trgovinu carinskim mehanizmima, prelevmanima (promjenjive uvozne dažbine) i necarinskim odlukama o kvalitetu, pakovanju, oznaèavanju itd. èime se takoðe utjeèe na priliv roba na njeno tržište. Uèinak vanjskotrgovinskih aktivnosti najèešæe se izražava putem vanjskotrgovinskog bilansa.

Veto

Pravo države, organizacije ili pojedinca da svojim glasom može onemoguæiti donošenje ili djelovanje nekog zakona, konvencije, ugovora ili drugog domaæeg ili meðunarodnog pravnog akta, ukoliko u tom trenutku ne odražava vitalne interese te države, grupe ili pojedinca, ili ako takav zakonski akt nije usvojen jednoglasno.
Od osnivanja Ujedinjenih nacija, pravo veta je zadržano u Vijeæu sigurnosti, u kojem svaka od pet stalnih èlanica (SAD, Velika Britanija, Francuska, Kina i Rusija) ima pravo da uloži veto i zatraži obustavu izvršenja neke odluke s kojom se ne slaže. Izmeðu 1965. i 1985. godine i u Evropskoj uniji je takoðe èesto potezano pravo veta, a s primjenom veta poèelo se 1963. kada je je tadašnji francuski predsjednik De Gol/de Gaulle prekinuo pregovore o širenju Zajednice na Veliku Britaniju, Irsku, Dansku i Norvešku, zbog neslaganja s prijemom Velike Britanije, koja je, po njemu, bila isuviše naklonjena Sjedinjenim Državama.

U junu 1965. veæ je nametnuo i bojkot sastanaka Vijeæa evropske unije zbog neslaganja s prijedlozima agrarne politike, od kada je ovaj sluèak poznatiji kao "kriza prazne stolice". Kriza je okonèana tek u januaru 1966. takozvanim "luksemburškim kompromisom". Francuska vlada potvrdila je svoje pravo na veto u situacijama kada su u pitanju interesi "od znaèaja za jednu ili više država èlanica", a drugih pet èlanica tadašnje Šestorice su potvrdile da æe postupati po odredbama ugovora koje se odnose na glasanje po principu kvalificirane veæine. Za Francusku, meðutim, primarno pitanje nije ni bilo glasanje u Parlamentu, veæ moguænost zaustavljanja odluka u Vijeæu. Cijele naredne dvije decenije, dominirala je logika zvaniènog Pariza, zbog èega se "luksemburški kompromis" èesto opisuje i kao "luksemburški veto". Tek od sredine 1980-tih, princip kvalificirane veæine u donošenju odluka poèinje se primjenjivati u oblasti jedinstvenog tržišta, da bi danas bio dominantan princip za najveæi dio zakonodavnih odluka.

Ulazne vize

Sredinom 1989. godine Evropska zajednica je uvela jedinstveni režim ulaznih viza za graðane iz 59 država, koje se obièno nazivaju treæim zemljama. Jedinstveni režim viza pomaže uspostavljanju koherentne Evropske unije, gdje bi graniène kontrole bile samo na njenim spoljnim granicama, a ne kao do tada - na granicama država èlanica, što je usporavalo protok roba i ljudi, osporavalo ideju o ujedinjenju i bilo je veoma skupo i neracionalno. U skladu s takvom odlukom, Vijeæe ministara je zatražilo od Komisije da se do kraja 1992. godine predloži Evropska konvencija o pravu na azil, kako bi se uspostavila jedinstvena mjera i procedura o odobravanju azila i sprijeèila zloupotreba toga prava.

Ustav

Temeljni zakonski akt svake države kojom se utvrðuju prava, obaveze, ogranièenja i moæ svih organa vlasti, institucija politièkih subjekata, udruženja i pojedinaca, ukljuèujuæi i garantovanje jedinstvenih prava za sve graðane.
Prema odredbama ugovora o Uniji, mnogi zakoni Evropske unije imaju nadnacionalni karakter. To znaèi da su nadreðeni i nacionalnim ustavima država èlanica u oblastima na koje se pojedini zakoni odnose. Evropski sud u Luksemburgu/Luxembourg u ulozi glavnog èuvara evropskih zakona, svojim presudama iz 1963. i 1964. godine uspostavio je princip prvenstva i direktnog dejstva zakonodavstvo Zajednice kao supra-nacionalnog zakonskog sistema, kojeg su sve èlanice morale konzistentno primjenjivati. U uslovima kada nikada nije bilo mehanizama prinude kakve imaju klasiène države, poštivanje zajednièkih zakona koje usvajaju zajednièke institucije, predstavlja najjaèi kohezioni faktor EU.

TEN's -Trans-European Networks

Podrazumijeva izgradnju pan-evropske mreže transportne, telekomunikacijske i energetske infrastrukture. Prema takozvanom "Delorovom paketu" iz 1993. godine, u ovu mrežu bi u roku od 15 godina (do kraja 2008.) trebalo biti uloženo oko 400 milijardi eura. Glavni prioriteti su transevropska mreža željeznièkih pruga, gasovoda, autoputeva, aerodroma i trajektnih linija. U 14 takvih projekata, do kraja prošlog vijeka uloženo je oko 90 milijardi eura.
Od energetskih projekata, najvažniji je izgradnja transevropske mreže zemnog gasa na pravcima: Norveška - zemlje Beneluksa - Njemaèka; Alžir - Maroko - Španija i Alžir - Tunis - Italija; te Rusija - Ukrajina - Belorusija - Skandinavske zemlje EU. Najveæi dio projekata TEN's-a finansira se iz strukturnih fondova EU, kohezionog fonda i sredstava Evropske investicione banke (EIB). TEN's se smatra kljuènim faktorom daljeg razvoja unutrašnjeg tržišta EU i dalje promocije socijalne kohezije unutar Unije.

Trojka EU (EU Troika)

Trojka EU predstavlja specifièan oblik djelovanja Unije na meðunarodnoj sceni dok još traje izgradnja "politièke unije". Ovo konsultativno tijelo posebno je bilo aktivno u završnoj fazi okonèanja ratnih sukoba na prostoru bivše Jugoslavije, posebno neposredno uoèi mirovnih pregovora u Dejtonu/Dayton i u prvim godinama implementacije Mirovnog sporazuma za Bosnu i Hercegovinu (The Dayton Peace Agreement).
Do Amsterdamskog ugovora iz 1997. godine Trojku su èinili šefovi diplomatije aktuelnog, prethodnog i buduæeg predsjedavajuæeg EU. Tada je odluèeno da se iz Trojke iskljuèi predstavnik prethodnog predsjedavajuæeg, da na èelu Trojke bude Generalni sekretar Vijeæa (u funkciji Visokog predstavnika za spoljnu i bezbjednosnu politiku), a da èlanovi ovog tijela i dalje budu šefovi diplomatije aktuelnog i buduæeg predsjedavajuæeg EU.

Šema trgovinskih povlastica (Scheme of Trade Preferentials)

Uredbama Vijeæa Evropske unije, EU odreðuje uslove preferencijalnog uvoza proizvoda iz zemalja sa kojima Unija nije regulisala ugovorom taj uvoz. Sastav trgovinskih povlastica jedan je od instrumenata spoljne politike EU, koja obnavljanjem trgovinskih ugovora reguliše uslove poštovanja ljudskih prava i demokratije. U decembru 1999. godine Vijeæe je donijelo uredbu o trgovinskim povlasticama za poizvode uvezene iz BiH i Hrvatske do kraja 2001. godine. Tim su uslovom regulisani kolièinski limiti za neke industrijske, tekstilne i poljoprivredne proizvode. Kasnije su trgovinske povlastice proširene na sve zemlje Zapadnog Balkana i na oko 90% industrijskih proizvoda (Vidi: Trgovinske povlastice)

Skrining (Screening)

Prvi stepen analize usklaðenosti nacionalnih zakona i propisa sa Acquis Communautaireom, koji zajedno sprovode zemlja kandidat za èlanstvo u EU i Evropska komisija. Analiza po sektorima omoguæava kandidatima pregled nad pravnim instrumentima koje treba usvojiti ili dodati postojeæim da bi se nacionalno zakonodavstvo uskladilo sa acquisom. Skrining služi kao temelj za bilateralne pregovore izmedju EU i zemlje kandidata za èlanstvo (Vidi:Acquis Communautaire).

Sporazum o saradnji (Cooperation Agreement)

Sporazum o saradnji posebna je vrsta sporazuma koji EU potpisuje sa treæim zemljama i kojima se stvara okvir za širenje odnosa i izvan trgovinskih veza. Bivša Jugoslavija imala je još od 1980. sporazum o trgovinskoj saradnji sa EU koji je u mnogo èemu specifièan (u odnosu npr. na sporazume o saradnji koje je tadašnja EZ zakljuèivala s mediteranskim zemljama). Taj sporazum je bivšoj Jugoslaviji omoguæavao veæe beneficije bez obaveze reciprociteta, kao i saradnju na razlièitim podruèjima. Slièni sporazumi, najèešæe pod nazivom "Sporazum o trgovini i saradnji", zakljuèivali su se poèetkom 90-ih sa zemljama srednje i istoène Evrope u procesu približavanja evropskim integracijama.

Srednjeevropska inicijativa SEI (Central European Initiative - CEI)

Osnovana je 1992. godine radi bolje saradnje zemalja èlanica, njihovog uèešæa u procesu evropskih integracija te pomoæi zemljama èlanicama Inicijative u tranziciji. Od 1989. godine Inicijativa je djelovala pod nazivom Kvadrigonala (Austrija, Maðarska, Italija, SFR Jugoslavija), zatim kao Pentagonala (prikljuèila se tadašnja Èehoslovaèka) i Heksagonala (nakon prikljuèenja Poljske). Od 1992. djeluje pod nazivom Srednje-evropska inicijativa. SEI okuplja 16 država srednje i istoène Evrope: Albaniju, Austriju, Bjelorusiju, Bosnu i Hercegovinu, Bugarsku, Èešku, Hrvatsku, Italiju, Maðarsku, Makedoniju, Moldaviju, Poljsku, Rumuniju, Slovaèku, Sloveniju i Ukrajinu.

Srednjeevropska inicijativa djeluje kao regionalni forum za praktiènu saradnju na podruèju privrede, prometa, telekomunikacija, energetike, poljoprivrede, kulture, zaštite okoline i sl. SEI podstièe proces evropskih integracija i pruža potporu državama koje nisu èlanice Evropske unije u njihovom približavanju evropskim integracijama. Ova Inicijativa zagovara regionalni mir i stabilnost kao fundamentalne preduslove svakoj ozbiljnoj politièkoj i privrednoj obnovi. Zalaže se za parlamentarnu demokratiju i zaštitu ljudskih prava. Godine 1994. ministri vanjskih poslova zemalja èlanica SEI usvojili su Instrument za zaštitu manjinskih prava Srednje-evropske inicijative (CEI Instrument for Protection of Minority Rights) - politièku deklaraciju zasnovanu na opšte prihvaæenim naèelima zaštite ljudskih i manjinskih prava. U sklopu SEI održavaju se redovni forumi na kojima uèestvuju visoki zvaniènici i politièke voðe èlanica. Sastanci predsjednika vlada i ministara vanjskih poslova održavaju se godišnje. Glavno izvršno tijelo je Odbor nacionalnih koordinatora (Committee of National Coordinators), a održavaju se i posebni sastanci resornih ministara. Finansijsku podršku projektima u sklopu Inicijative obezbjeðuje Evropska banka za obnovu i razvoj. Usklaðivanje aktivnosti SEI-a zadatak je rotirajuæeg predsjedništva.

Stope konverzije

Odnos eura i svake od 12 valuta zemalja euro-zone. Ti su odnosi fiksirani 1999. godine i nisu promjenjivi:

Strukturni fondovi, Kohezioni fond (Structural Funds, Cohesion Fund)

Oba ova fonda èine znatan dio u proraèunu EU, a osnovna namjena je da se smanje razlike izmeðu bogatih i siromašnih regiona i država èlanica Unije i da podstièu ekonomsku i socijalnu jednakost. Strukturni fondovi èine oko treæine proraèuna EU. Oko 90% tog iznosa troši se na razvoj regiona, a 10% na razvoj tzv. kohezijskih zemalja. Finansijska pomoæ iz ovih fondova usmjerena je na ostvarivanje sljedeæih ciljeva: pomoæ regionima koji zaostaju u razvoju; restrukturiranje regiona koji su ozbiljno ugroženi industrijskom krizom; borba protiv dugoroène nezaposlenosti, olakšavanje integracije mladih, ukljuèivanje u tržište rada i podsticanje jednakih moguænosti za žene i muškarce na tržištu rada; prilagoðavanje radne snage promjenama u industriji i proizvodnji; pomoæ restrukturiranju poljoprivrede i ribarstva; pomoæ slabo naseljenim regijama.Postoje èetiri strukturna fonda EU: Evropski socijalni fond (ESF), Evropski poljoprivredni fond za upravljanje i garanciju (EAGGF), Finansijski instrument za pomoæ ribarstvu (FIFG) i Evropski fond za regionalni razvoj (ERDF).

Studija rezultata (Impact Assesment Study)

Analiza rizika, moguænosti, troškova i prednosti primjene odreðenih mjera ili propisa, tj. acquis communautairea EU (u kontekstu evropskih integracija) za privredu uopšte, državni proraèun i razne interesne grupe u društvu.

Skrining (Screening)

Prvi stepen analize usklaðenosti nacionalnih zakona i propisa sa Acquis Communautaireom, koji zajedno sprovode zemlja kandidat za èlanstvo u EU i Evropska komisija. Analiza po sektorima omoguæava kandidatima pregled nad pravnim instrumentima koje treba usvojiti ili dodati postojeæim da bi se nacionalno zakonodavstvo uskladilo sa acquisom. Skrining služi kao temelj za bilateralne pregovore izmedju EU i zemlje kandidata za èlanstvo (Vidi:Acquis Communautaire).

Sporazum o saradnji (Cooperation Agreement)

Sporazum o saradnji posebna je vrsta sporazuma koji EU potpisuje sa treæim zemljama i kojima se stvara okvir za širenje odnosa i izvan trgovinskih veza. Bivša Jugoslavija imala je još od 1980. sporazum o trgovinskoj saradnji sa EU koji je u mnogo èemu specifièan (u odnosu npr. na sporazume o saradnji koje je tadašnja EZ zakljuèivala s mediteranskim zemljama). Taj sporazum je bivšoj Jugoslaviji omoguæavao veæe beneficije bez obaveze reciprociteta, kao i saradnju na razlièitim podruèjima. Slièni sporazumi, najèešæe pod nazivom "Sporazum o trgovini i saradnji", zakljuèivali su se poèetkom 90-ih sa zemljama srednje i istoène Evrope u procesu približavanja evropskim integracijama.

Srednjeevropska inicijativa SEI (Central European Initiative - CEI)

Osnovana je 1992. godine radi bolje saradnje zemalja èlanica, njihovog uèešæa u procesu evropskih integracija te pomoæi zemljama èlanicama Inicijative u tranziciji. Od 1989. godine Inicijativa je djelovala pod nazivom Kvadrigonala (Austrija, Maðarska, Italija, SFR Jugoslavija), zatim kao Pentagonala (prikljuèila se tadašnja Èehoslovaèka) i Heksagonala (nakon prikljuèenja Poljske). Od 1992. djeluje pod nazivom Srednje-evropska inicijativa. SEI okuplja 16 država srednje i istoène Evrope: Albaniju, Austriju, Bjelorusiju, Bosnu i Hercegovinu, Bugarsku, Èešku, Hrvatsku, Italiju, Maðarsku, Makedoniju, Moldaviju, Poljsku, Rumuniju, Slovaèku, Sloveniju i Ukrajinu.

Srednjeevropska inicijativa djeluje kao regionalni forum za praktiènu saradnju na podruèju privrede, prometa, telekomunikacija, energetike, poljoprivrede, kulture, zaštite okoline i sl. SEI podstièe proces evropskih integracija i pruža potporu državama koje nisu èlanice Evropske unije u njihovom približavanju evropskim integracijama. Ova Inicijativa zagovara regionalni mir i stabilnost kao fundamentalne preduslove svakoj ozbiljnoj politièkoj i privrednoj obnovi. Zalaže se za parlamentarnu demokratiju i zaštitu ljudskih prava. Godine 1994. ministri vanjskih poslova zemalja èlanica SEI usvojili su Instrument za zaštitu manjinskih prava Srednje-evropske inicijative (CEI Instrument for Protection of Minority Rights) - politièku deklaraciju zasnovanu na opšte prihvaæenim naèelima zaštite ljudskih i manjinskih prava. U sklopu SEI održavaju se redovni forumi na kojima uèestvuju visoki zvaniènici i politièke voðe èlanica. Sastanci predsjednika vlada i ministara vanjskih poslova održavaju se godišnje. Glavno izvršno tijelo je Odbor nacionalnih koordinatora (Committee of National Coordinators), a održavaju se i posebni sastanci resornih ministara. Finansijsku podršku projektima u sklopu Inicijative obezbjeðuje Evropska banka za obnovu i razvoj. Usklaðivanje aktivnosti SEI-a zadatak je rotirajuæeg predsjedništva.

Stope konverzije

Odnos eura i svake od 12 valuta zemalja euro-zone. Ti su odnosi fiksirani 1999. godine i nisu promjenjivi:

Strukturni fondovi, Kohezioni fond (Structural Funds, Cohesion Fund)

Oba ova fonda èine znatan dio u proraèunu EU, a osnovna namjena je da se smanje razlike izmeðu bogatih i siromašnih regiona i država èlanica Unije i da podstièu ekonomsku i socijalnu jednakost. Strukturni fondovi èine oko treæine proraèuna EU. Oko 90% tog iznosa troši se na razvoj regiona, a 10% na razvoj tzv. kohezijskih zemalja. Finansijska pomoæ iz ovih fondova usmjerena je na ostvarivanje sljedeæih ciljeva: pomoæ regionima koji zaostaju u razvoju; restrukturiranje regiona koji su ozbiljno ugroženi industrijskom krizom; borba protiv dugoroène nezaposlenosti, olakšavanje integracije mladih, ukljuèivanje u tržište rada i podsticanje jednakih moguænosti za žene i muškarce na tržištu rada; prilagoðavanje radne snage promjenama u industriji i proizvodnji; pomoæ restrukturiranju poljoprivrede i ribarstva; pomoæ slabo naseljenim regijama.Postoje èetiri strukturna fonda EU: Evropski socijalni fond (ESF), Evropski poljoprivredni fond za upravljanje i garanciju (EAGGF), Finansijski instrument za pomoæ ribarstvu (FIFG) i Evropski fond za regionalni razvoj (ERDF).

Studija rezultata (Impact Assesment Study)

Analiza rizika, moguænosti, troškova i prednosti primjene odreðenih mjera ili propisa, tj. acquis communautairea EU (u kontekstu evropskih integracija) za privredu uopšte, državni proraèun i razne interesne grupe u društvu.

Ratifikacija (Ratification)

Potvrðivanje veæ prihvaæenog teksta nekog meðunarodnog ili nadnacionalnog akta. U svakoj državi ratificiranje se obavlja po proceduri i na institucionalnom nivou koji je utvrðen ustavom. Najèešæa praksa je da se meðunarodni ugovori i drugi akti ratificiraju veæinom glasova na nacionalnom parlamentu ili, u delikatnijim sluèajevima, na referendumu. Ako je neki ugovor ili drugi meðunarodni akt potpisan izmeðu više država, pravosnažnost nastupa tek kada se ratifikacija završi u svim državama potpisnicama.

Reganova doktrina (Reagan Doctrine)

Teorija koju je zagovarao nekadašnji amerièki predsjednik Ronald Reagan, po kojoj bi trebalo formirati posebne snage, i snažno ih podržati, u cilju nasilnog rušenja komunizma u takozvanim "treæim" zemljama. Iako je prvenstveno mislio na Kubu, ova Reganova teorija je u Evropskoj uniji ocijenjena vrlo opasnom. Zvanièni Brisel/Bruxelles je zbog toga takav pristup javno odmah odbacio kao neprihvatljiv u meðunarodnoj politici, imajuæi uz ostalo, u vidu temeljne vrijednosti EU, koja je zasnovana na miru, razumijevanju, toleranciji i solidarnosti.

Pakt o privrednoj saradnji crnomorskih zemalja - BSEC (Black sea Economic Co-operation Pact)

Utemeljen je 1992. godine potpisivanjem Deklaracije o crnomorskoj saradnji. Okuplja države oko Crnog mora sa ciljem održavanja mira, stabilnosti i privrednog razvoja, kao i saradnje i razvijanja dobrosusjedskih odnosa u regionu. Èlanice Pakta su: Albanija, Azerbejdžan, Bugarska, Grèka, Gruzija, Jermenija, Moldavija, Rumunija, Turska i Ukrajina. Pakt razvija multilateralnu saradnju tih država u cilju ekonomskog, tehnološkog i socijalnog napretka, podstièe trgovinsku saradnju i slobodno preduzetništvo. Organizaciona struktura ujedinjuje meðuvladinu, meðuparlamentarnu, poslovnu, finansijsku i akademsku dimenziju. Odluke u sklopu Pakta donose se na sastancima ministara vanjskih poslova država èlanica (Meeting of Ministers of Foreign Affairs, MMFA), a pripremaju se na sastancima visokih zvaniènika. Razne radne grupe imaju ulogu pomoænih organa, a zadatak im je priprema projekata i aktivnosti u pojedinim oblastima. Predsjedavanje BSEC-om odvija se abecednim redom i mijenja svakih šest mjeseci. U martu 1994. godine u Istambulu je ustanovljen Stalni meðunarodni sekretarijat (Permanent International Secretariat) BSEC-a. Meðuparlamentarna saradnja ostvaruje se u Parlamentarnoj skupštini ove regionalne asocijacije.

Pakt o stabilnosti i rastu (Stability and Growth Pact)

Šefovi država i vlada EU dogovorili su se na samitu u Amsterdamu 1997. godine da pojaèaju napore u vezi s koordinacijom politike svojih èlanica prema deficitu u javnom sektoru. Srednjoroèni cilj je bio da se budžetski prihodi i rashodi što je moguæe više usklade, po moguænosti poravnaju, a u najboljem sluèaju da se ostvari suficit. Sve je ovo prepušteno u nadležnost novoosnovanog Pakta za stabilnost i rast, a u sluèaju da neke èlanice odstupe od ove politike i dopuste da njihov deficit premaši gornju granicu od 3% nacionalnog bruto proizvoda, predviðene su visoke novèane kazne. Isprika mogu biti samo katastrofalne elementarne nepogode ili recesija u privredi koja je izazvana vanjskim, globalnim faktorima. Cilj Pakta je sprijeèiti da jedna ili nekoliko zemalja Unije, svojim lošim upravljanjem, ne "izveze" inflaciju i monetarnu nestabilnost u cijeloj Uniji. Nadležno vijeæe je obavezano da ugroženoj èlanici pomogne u iznalaženju najboljeg rješenja i da joj dopusti "popravni ispit" u roku od godinu dana, a ako se stanje ne svede u granicu dozvoljenog budžetskog deficita, Pakt stabilnosti preporuèije Vijeæu odreðivanje novèane kazne koja se naplaæuje iz neoroèenih depozita kažnjene èlanice. Najveæu takvu prijetnju, krajem 2003. godine izbjegle su dvije najjaèe èlanice EU - Njemaèka i Francuska, èiji su deficiti u tekuæoj budžetskoj godini bili prekoraèili gornju granicu od 3% nacionalnog bruto proizvoda. Italija je takoðe u tom momentu bila pred vratima kazne. Vijeæe je, meðutim, odluèilo da se ovim zemljama omoguæi da se do 2006. godine vrate u granice dopuštenog deficita. To je navelo mnoge ekonomske struènjake Unije i samu Komisiju da oštro reagiraju u cilju spasavanja Pakta. Ima, meðutim, i mišljenja da je ova forma borbe za oèuvanje ekonomske i monetarne stabilnosti prevaziðena.
Pakt o stabilnosti i rastu nema nièeg zajednièkog s Pakotom za stabilnost u jugoistiènoj Evropi.

Pariška povelja za novu Evropu

Meðunarodnopravni dokument o odnosima izmeðu država i naroda u "evropskom prostoru". Usaglašena je na zasjedanju Konferencije o evropskoj sigurnosti i saradnji u Parizu 19-21. novembra 1990. godine. Prihvatile su je sve evropske zemlje osim Albanije, sve èlanice EU, te SAD i Kanada. Poveljom su utvrðena pravila ponašanja u spornim situacijama i poremeæajima koji bi mogli uzdrmati stabilnost evropskog prostora. Pa ipak, rat na prostoru bivše Jugoslavije koji je uslijedio samo pola godine kasnije, iznenadio je sve potpisnice.
Pariška povelja se i pored toga smatra korakom naprijed u odnosu na Završni dokukment iz Helsinkija od 1975. godine, kada su i poèeli ozbiljniji pregovori o globalnim evropskim pitanjima.

PDV, Porez na dodanu vrijednost (Value Added Tax - VAT)

Porez na vrijednost dodanu na cijenu proizvoda u trgovinama i na cijenu veæine usluga, ili jednostavno reèeno - porez na promet s tim da se u svakoj fazi oporezivanja umanjuje osnovica za onaj dio koji je veæ jednom oporezovan. Time se izbjegava višestruko oporezivanje, a efekat je poveæanje konkurentne sposobnosti privrede.
Sve èlanice Evropske unije su obavezne na PDV u visini od 15 do 25% na sve proizvode i usluge, uz samo izuzetna odstupanja od ovog pravila. Od prikupljenog PDV-a svake zemlje èlanice EU, 1% se uplaæuje u zajednièki budžet u Briselu/Bruxelles u vidu "vlastitog prihoda" odnosno "vlastitih izvora" Unije. Sve odluke o visini poreza i naèinima prikupljanja, u EU se donose na osnovu jednoglasnosti svih èlanica. Nacrt prvog EU ustava predlaže da se odluke iz ove oblasti donose kvalificiranom veæinom.

Postupak suodluèivanja

Vrsta procedure odluèivanja (uz postupak konsultacija i saradnje kao i pristanak Parlamenta) uveden Ugovorom iz Mastrihta. Tim postupkom daje se veæa moguænost Evropskom parlamentu u usvajanju pravnih instrumenata, zajedno sa Vijeæem ministara. Time je data veæa zakonodavna vlast Parlamentu (u odnosu na Komisiju) u oblasti funkcioniranja Evropske centralne banke, izborne procedure u tijelima EU, nekih meðunarodnih sporazuma, prijema novih èlanica, slobodnog kretanja radnika, unutrašnjeg tržišta, obrazovanja (podsticajne mjere), zdravstva (podsticajne mjere), zaštite potrošaèa, trans-evropske mreže (smjernice), zaštite životne okoline (opšti program aktivnosti), kulture (podsticajne mjere) i istraživanja. Ugovorom iz Amsterdama postupak suodluèivanja pojednostavljen je i znaèajno proširen na oblast borbe protiv korupcije i drugih vrsta pronevjere koje bi mogle štetiti finansijskim interesima Unije.

Pristupno partnerstvo (Accession Partnership)

Glavni je instrument pretpristupne strategije zemlje kandidata i EU. Ovaj proces definiralo je Evropsko vijeæe u Luksemburgu 1997, a sastoji se od odreðivanja prioriteta i finansijske pomoæi, te drugih priprema za pregovore kandidata kroz proceduru skrininga. (Vidi: Screening). Tim partnerstvom se zajednièki odreðuju kratkoroèni i srednjoroèni prioriteti na putu ka punopravnom èlanstvu. Uz pomoæ tog instrumenta, odreðuje se i finansijska pomoæ EU za ispunjavanje prioritetnih ciljeva, kao i uslovi za sticanje prava na tu finansijsku pomoæ.

Prvostepeni sud (Court of First Instance)

Pridružen je Evropskom sudu 1989. godine, a èini ga 15 sudija - po jedan iz svake države èlanice. Dodavanjem nove instance nije se promijenila nadležnost Evropskog suda predviðena Osnivaèkim ugovorima, veæ je, da bi se rasteretio njegov rad, uspostavljena nadležnost Prvostepenskog suda za sve tužbe koje podnose pravna i fizièka lica iz država èlanica. Na presude prvostepenog suda postoji moguænost žalbe Evropskom sudu. Poznat je i kao Sud prve instance.

OHIM 

OHIM - Evropski ured za usklaðivanje zajednièkog tržišta (Office for Harmonisation in the Internal Market-Trade Marks and Designes)

Osnovana je 1994. godine u Alicanteu radi doprinosa usklaðivanju propisa o zajednièkom tržištu u oblasti intelektualnog vlasništva, posebno u oblasti tržišne marke i zaštitnog znaka, kao i u industrijskom dizajnu. Ovaj ured je zadužen i za registraciju i dodjelu tržnih marki Evropske zajednice drugim korisnicima, te za traženje naèina da se proizvodi i usluge Unije zaštite i na taj naèin poveæa njihova meðunarodna konkurentnost.

Organi Evropske unije

Zajednièki naziv za institucije EU putem kojih se stvara i provodi politika ove ekonomsko-politièke integracione cjeline. U najužem smislu, pod ovim se pojmom podrazumijevaju Evropski parlament, Vijeæe ministara, Komisija i Evropski sud pravde - èetiri kljuène institucije (ili organa) EU èije su nadležnosti definisane osnivaèkim Rimskim ugovorom i svim kasnijim dopunama ovog ugovora.
Osim ovih, danas EU ima niz drugih institucija, izvršnih i konsultativnih tijela meðu kojima posebno važnu ulogu imaju Evropsko vijeæe, Ekonomski i socijalni komitet, Komitet regija, Sud finansijske (ili raèunovodstvene kontrole), Evropska centralna banka i Evropska investiciona banka.
Razlièiti analitièari Evropske unije imaju razlièite kriterije za razvrstavanje evropskih institucija ili organa po znaèaju. Po nekima je na prvom mjestu Vijeæe ministara, po drugima Parlament, po treæima Evropsko vijeæe, a po nekima Evropska komisija.

Osjetljivi proizvodi (Sensitive products)

Naziv za industrijske proizvode èije su transakcije na jedinstvenom evropskom tržištu (ili meðunarodnom prostoru) pod posebnim režimom. Razlozi posebnog tretmana su razlièiti. U vrijeme hladnog rata, na primjer, osjetljivim proizvodima su se smatrali svi oni proizvodi s kojima se mogla ojaèati suprotna strana.
Za jedinstveno evropsko tržište, osjetljim proizvodima se najèešæe oznaèavaju robe agrarne proizvodnje, neke vrste mesa, ribe, vino i tekstil. To su proizvodnje koje imaju zaštiæeni tretman na jedinstvenom ekonomskom prostoru, te se njihov uvoz kontroliše godišnjim kvotama ili drugim vrstama ogranièenja.
Sliène sisteme kontrole sadrži i amerièki Trgovinski zakon iz 1974., èije se odredbe primjenjuju i za proizvode neamerièkog porijekla ako su izraðeni po amerièkim licencama.